- Hasiera
- Ezagutu gure lurra
- Gure herriak
- Pasaia
- Ezagutu Oarsoaldea
- Gure herriak
Errenteria, begirada batean
Errenteriako Hirigune Historikoa eskualdeko lau herrietako zabalena da. Oiartzungo bailaran kokatuta dago, Gipuzkoako lurralde historikoaren ipar-ekialdean. Alfonso XI.ak Donostiako Forua jaso zuenean, 1320ean eratu zen. Fundazioaren dokumentuan "Villanueva de Oiarso" izena jarri zitzaion, baina azkar hasi zen "Rentería" izena erabiltzen, portuan izandako merkataritza-jardueraren ondorioz. Hirigune historikoaren morfologia argi eta garbi Erdi Arokoa da. Hala dira kaleak, partzelazioa eta etxadien egitura.
Hiriaren iragan industrialak bizimodu komertzial alaiago bati bide eman dio eta eskaintza gastronomiko aberatsaz gozatzen du. Naturan barrena, San Marko gotorlekua eskualde osoan nagusitzen da bere 360 graduko begiratokiari esker eta, hemendik gertu, ibilbide megalitikoak jarraituz, Añarbeko urtegiaren atari diren Aizpitarteko kobazuloetara eta Aitzetako Txabalako dolmenera helduko gara.
Errenteriako Udaletxea
Errenteriako udaletxea oinplano karratu nabarmena duen eraikina da, XVII. mende hasieran altxatutakoa, estilo errenazentistakoa. 1964an deklaratu zuten “Probintziako Monumentu Historiko-Artistikoa”
Jasokundeko Andre Mariaren Eliza Parrokiala
Hareharrizko Erdi Aroko jatorrizko tenplua, hiru nabe dituena. Azpimarratzekoak dira: “Aldare Nagusia”: erretaula neoklasikoa da (XVIII. mendea); “Kultura Ondasun” gisa sailkatuta dago, Monumentu kategoriarekin. “Arimen Aldarea”: “Kultura Ondasun” gisa katalogatua, Monumentu kategoriarekin.
Erromesen Madalena Basilika
Madalena basilika bere sorreran Santiago bidea egiten zuten erromesen atsedenerako sortua izan zen. Basilikaren funtziotariko bat, Gipuzkoako hainbat bezalaxe, ospitale izatearena zen.
Torrekua erdi-aroko Dorretxea
Torrekua etxea oinplano karratuko eraikina da eta estalkiak lau aldeetara jotzen du. Herriaren mutur batean kokatua dago eta etxadien buru da. Bertatik herrira sartzeko ate bat babesten zuen.
Morrontxo erdi-aroko Dorretxea
Morrontxo etxeak kareharria eta hareharria bateratzen ditu. Oinplano angeluzuzena du. Herria alde batean ixten du, Erdi Aroko hirigunearen kanpoko etxadien mutur batean, hain zuzen ere. Behe-solairua eta hiru solairu gehiago ditu.
Zubiaurre Jauregi barrokoa
Zubiaurre jauregia XVIII. mendekoa da eta estilo barrokoa du. Eraikin horrek mutur batean herria ixten zuen. Gainera, herriaren ate bat babesten zuen.
Kapitain etxe Barrokoa
Martin de Renteria y Uranzu XV. mendearen azkeneko herenean jaio zen. "Errenteriako kapitaina" izenez izan zen ezagutua, eta XVII. mendeko etxe barrokoari izena ematen dio.
XVI. mendeko Agustinen Komentua
Agustindar mojek sortu zuten 1543an. Soiltasun handiko eliza da, eta fatxada nagusian bere traza klasikoa nabarmentzen da, erdi-puntuko arkuko sarbidearekin.
XVIII. mendeko Iturriza Oinetxea
XVII. mendearen bukaeran, Iturriza almiranteak etxe honetan eta ondokoan gaur egun ikusten ditugun armarriak fatxadetan jartzeko agindu zuen.
San Marko gotorlekua, eskualdearen behatokia
San Marko Gotorlekua pribilegiozko tokian kokatuta dago, Donostiatik 10 kilometro baino gutxira, naturan peto-peto murgildua. Zalantzarik gabe, Errenteria, Lezo, Oiartzun eta Pasaiako begiratoki nagusia da.
Leku oso egokia da haurrekin eta lagunekin eguna pasatzeko, bai oinez, bai zaldiz, bai mountain-biken paseatzeko ere.
Lezo, begirada batean
Lezoko Hirigune Historikoak arte handia du. Plaza karratuaren ondoan dauden elementuei erreparatuz, balio arkitektoniko eta artistiko handiko gauzak aurkituko ditugu. Ezin daiteke alde batera utzi Gurutze Sainduaren irudi gotikoari egin behar zaion bisita. Kristo Sainduaren basilikan dago. Basilika eraikin erlijiosoa da. Hasieran ermita txikia besterik ez zen, baina XVI. mendearen amaieran ustezko mirariarengatik irudiarekiko debozioa Euskadin zehar hedatuz joan zen. Hortaz, ermita zaharra kokatzen zen tokian oraingo basilika errenazentista eraikitzen hasi zen. Irudiak berezitasun bat du: Europan bizarrik gabe hiru Kristo daude eta Lezokoa da horietako bat.
San Juan Batailatzailearen Parrokia ere bisita daiteke. Parrokiaren idatzizko lehenengo aipamena 1399. urtekoa da. Hirigune Historikoaren bestelako alderdi nabarmenak honako hauek lirateke: XVI. mendeko eraikinak, armarridun etxeak eta XVII. mendeko Udaletxea, besteak beste.
Hirigune zaharrak kontraste argia ageri du Jaizkibel mendiaren ondoan. Natura aprobetxatuz, ibilbide ugari egin daiteke. Hala, bi koloretako paisaiaz gozatu ahal izango dugu: batetik, mendien berdea, eta bestetik, Kantauri itsasoaren urdina. Egin daitekeen ibilbideetariko bat Lezon hasiko litzateke eta Jaizkibel mendia zeharkatuz, Hondarribiaraino iritsiko litzateke.
Gainera, Lezok balio handiko baserri ugari du, hala nola Olatzar, Borda, Minkura, Bordatxo, Darieta-zar "Daita", Miura, Iribarren, Gaintza, Apaiziartza, Itzua bekoa, San Juan Iturria, Itxue, Galardi, Arpire-enea, Maisu Cristobal-enea, Susana-enea, Sagu-enea, Jamot-enea, Mandasayania, Pikandia-enea, Paskual-enea, Kuartela, Mariya-enea, Txerrimuno, Zabala-etxea, Andreone.
Ikusi Lezoko Hirigune Historikoaren ibilbide kulturala
Santo Kristo Basilika barrokoa
Ermita txiki bat izan zen hasieran, XVI. mendearen amaiera aldera hasi ziren egungo basilika eraikitzen, estiko errenazentistakoa. Barrualdean, Kristo Gurutziltzatu bizargabe baten irudi bitxia ikus daiteke, estilo goitko-bizantziarrekoa eta balio artistiko handikoa.
San Juan Bataiatzailearen Eliza Parrokiala
Muino baten gainean dago, herrigunean. Ez dago elizaren jatorriaren berririk, dokumentu bidez jasotako lehen erreferentzia 1399koa bada ere.
Lezoko Oinetxeak
Lezoko Hirigune Historikoan oinetxe ugari aurkitzen dira, balio arkitektoniko, historiko eta kultural handia dutenak. Aipagarrienak hauxek dira: Arpire-Enea, Jamot-Enea, Paskual-Enea, Kuartela, Zabala-Etxea, Andreone.
Lezoko Udaletxea
1742. urtean amaitu zuten udaletxearen eraikuntza. XVIII. mendearen erdi aldera espetxea, artxiboa, erizaindegia, bilera-aretoa, taberna (errentamenduan ustiatua) eta armategia (gutxienez 25 fusil zituela, baioneta eta guzti) ere izan zen eraikina.
Jaizkibel mendiko dorreak
1742. Jaizkibel mendiko dorreak dira XIX. mendean zehar inguru hartan bizi izan zen gerra jarduera-ren erakusgarri nagusiak.
Pasaia, begirada batean
Historikoki Pasaiako Badia San Pedroko eta Pasai Donibaneko hiriguneek bete dute, biek arrantzaleen hirigune ederrak osatzen dituztelarik. Pasai Antxo (badiaren erdian) eta Trintxerpe (San Pedroren alboan) barrutiak askoz beranduago eratu ziren, Pasaiako portuak garrantzia hartzen zuen heinean.
Bi Hirigune Historikoek (Pasai Donibanek eta Pasai San Pedrok) Donostiaren eta Hondarribiaren fundazioan dute jatorria. 1770ean Pasai Donibane Hondarribiatik bereizi zen eta azkenean bere udalerria osatu zuen. Pasai San Pedrok 1805era arte itxaron behar izan zuen hori bera lortzeko.
Pasai Antxo eta Trintxerpe, XIX. mendean eratu ziren. Sorburua trenbidea, "Nazional 1” errepidea eta portuaren arrantza-lanak izan zirelarik.
Gaur egun zama-porturik garrantzitsuena da herrialdean.
Pasaiako badian itsas jardueren dosierra
Ibilbidea Pasaiako hirigune historikoan zehar
Pasai Donibaneko eta Pasai San Pedroko hirigune historikoetan azpimarratzekoak dira jauregi-etxeak eta famili etxe garrantzitsuak. Eraikin guztiak 1800 baino lehenago eraiki ziren. Etxe gehienek zuzeneko kontaktua dute badiarekin.
Pasai Donibane
Pasai Donibaneko hirigunean kale bakar baina ederra zeharkatuko dugu bokalerantz. Hirigune historikoan zehar etxeen azpialdeetan pasabideak daude, baita txoko ezkutatuak ere.
Bizkaia auzoa Pasai Donibanen
Auzo honetan ontziolak izan ziren eta "Real Compañia Guipuzcoana de Caracas"eko (1728) itsasontzien abiapuntua izan zen.
XVI. mendeko Platain Etxea
XVI. mendeko eraikina da, silarrizkoa eta adreilu-armazoizkoa, zur landuzko teilatu-hegalarekin.
XIX. mendeko Portzelana Fabrika
Bizkaia auzoan gaur egun tximinia altua dago, joan den mendearen amaieran toki horretan bertan izan zen portzelanen fabrikaren hondar.
Arizabalo Jauregia-Udaletxea
XVIII. mendeko eraikin itzela, erdialdean armarri ederra duena. Egun, Udaletxea.
San Juan Batailatzailearen Eliza Parrokiala
1643an zabaldu zuten kulturako, neoklasiko eta barroko arteko estiloa duen fatxadarekin, eta latindar gurutze forma duen oin plantarekin. Ferrer anaien hilobiak, Santa Faustinaren irudia eta Felipe Arizmendiren irudiak biltzen dituen Sebastian Lekuonaren erretaula bikaina gordetzen ditu barruan.
Miranda etxe errenazentista
XVI. mendeko eraikin errenazentista. Nabarmentzeko moduko fatxada du, hainbat zutabe eta bi armarrirekin.
Victor Hugo Etxea
XVII. mendeko marinel-etxe tipikoa non Victor Hugo bizi izan zen 1843an.
Pietateko Makurtegia, XVI. mendekoa
Gurutzetokia XVI. mendekoa da, estilo manieristakoa, Pietatearen Amaren gurutzearekin.
Villaviciosa Jauregia, XVI. mendeko etxe errenazentista
XVI. mendekoa, Lafayette Markesaren abiatzea gogorarazten duena, 1777an gertatutakoa.
Santa Ana Ermita
Badia ikusmenean hartzen duen gain batean jaso zuten eta jatorri erromanikoa izan dezake. 1758an zaharberritu zuten, eta nabarmentzekoa da barruan gordetzen duen Santa Anaren irudi polikromatua, XVI. Mendean Holandatik ekarritakoa.
Santiago Plaza Pasai Donibanen
Etxe estu eta garaien lerro luze batek osatzen du, herri eta marinel estiloko arkitekturakoak.
Pasaiako Udaletxe zaharra
Pasai Donibanen Santiagoko itsas plazaren erdian antzinako udalaren egoitza edo eraikina dago. 1741ekoa da eta estilo barrokoa du.
Bonantzako Kristoren Basilika
XVIII. mendekoa da, estilo barrokokoa. XVII. Mendeko Kristo Bonantzakoa gordetzen du barruan, arrantzaleek itsasoan jasotako irudia, tradizioaren arabera. Orduz geroztik, merkataritza-ontzien, itsasontzien eta kortsarioen tripulazioen deboziozko Kristoa izan da.
Santa Isabel Gaztelua
Karlos I.ak agindu zuen eraikitzea portua babesteko. 1621. urtekoa da.
Pasai San Pedro
San Pedroko barrutian kaia eta arrantza-itsasontziak aurki ditzakegu. Irudi honek peto-peto murgiltzen gaitu herriko itsas zaporean.
Pasai San Pedroko Eliza Parrokiala
Carrera anaiek eraiki zuten XVIII. mendean, estilo barrokoan. Apostoluaren irudia jasotzen duen ezkerreko aldarearen dekorazioa nabarmentzekoa da.
Blas de Lezo jaiotetxea
Gure marinelen artean gazteen hasi zenaren jaiotetxea. Besomotza, herrena eta begibakarra zela, armada ingelesa garaitu zuen 1741ean, Cartagena de Indiaseko kostaldean, Kolonbian.
Ferrertarren Etxea, XIX. mendekoa
Pasaiako familiaren inguruan herrian aurkituko dugun elementuetariko bat da. San Pedroko elizari atxikita dago.
Kanposantuko portada Erromanikoa eta Gotikoa
XII eta XV. Mendekoak dira hurrenez hurren. San Pedroko kanposantuan kontserbatzen dira. Jatorrizko eliza izan zenaren hormak dira.
Mater, Ontzi Museo Ekoaktiboa
MATER Ontzi Museo Ekoaktiboa bisitatzen duenak, gure arrantzaleak nola bizi diren, zein arrantzalekuetara joaten diren eta erabiltzen dituzten arteei buruzko informazioa jasoko du.
Albaola Itsas Kultur Faktoria
Euskal itsas teknologia berreskuratzeko eta dagokion balioa emateko sortzen den espezio berritzailea da, eta itsasontzi historikoen eraikuntza da bertako jardueren ardatza. Bisitarientzat zabalik egoteaz gain, jardueren aniztasuna, dinamismoa eta nazioarteko proiekzioa dira bere izaeraren adierazgarriak.
Oiartzun, begirada batean
Oiartzungo Hirigune Historikoa oso zaharra da eta balio historiko handiko elementuak ditu. Besteak beste, honakoak aurki ditzakegu: Erromesen Ospitalea, Lartaungo Done Eztebe Eliza eta Udaletxea. Lartaungo Done Eztebe Elizaren barruan XVII. mendeko erretaula dago, Juan de Huici maisuak egina, eta kultur ondasun deklaratua. Eusko Jaurlaritzak monumentuaren kategoria eman dio. Udaletxea, berriz, eraikin soila da. 1678. urtean eraiki zuten eta Gipuzkoako gainerako udaletxeei erreparatuz, salbuespena da, ez baitu estilo platereskoa.
Gainera, Oiartzunen janari tradizionala eta berriztatzailea dasta daiteke. Are gehiago, baserrietan euskal artisautzaren produktuak eros daitezke.
Oso kultur eskaintza zabala du, besteak beste, Soinuenea - Herri Musikaren Txokoa, Luberri-Ikasgune Geologikoa eta Arditurri Meatze Gunea.
On Manuel Lekuona Biblioteka –Erromesen Ospitalea/San Juan Bataiatzailearen Kapera
XVI. mendeko eraikin errenazentista da, exentua; bi zati ditu, Kapera eta Ospitalea, eta biek bat egiten dute estalki beraren azpian.
Lartaungo Done Eztebe Eliza
Erdi Aroan, kapera bisigotikoa izan zen agian eta, aurrerago, eraikin erromaniko bihurtu zen; gaur egun ez dago garai horietako arrastorik.
Urteak joan, urteak etorri, Gotiko hsaierako eraikin bihurtu zen, garai horretako zantzuren bat ikus daiteke gaur egun.
Oiartzungo Udaletxea
1678. urtean eraiki zuten barroko estiloko eraikin soila, harlanduzko harriz egina, oin karratukoa eta lau isurkiko teilatuarekin.
Soinuenea – Herri Musikaren Txokoa
Herri Musikaren erakusketa eta Dokumentazio Zentroa dugu. Bertan ditugu musika-tresnen bilduma, liburutegia, fonoteka, tailerra eta erabilera anitzeko aretoa.
Arditurri, meatze-aztarnategi arkeologiko erromatarra
Duela 2.000 urtez geroztik ustiaturiko Meatze Gunea dugu hau, ingurune paregabean kokatuta, Aiako Harria Parke Naturalean. Meategian barrena aritzea eta parketxea bisitatzea, bertako inguru naturala ezagutzeko aukera ezinhobea da.
Luberri, Euskadiko geologia museoa
Oiartzungo Geologia ezagutzeko zentro honek bi erakustoki ditu: Euskal Herriko Geologiaren Historia eta Oiartzun Bailarako Geografia.
Arditurriko Bide Berdea
Oiartzungo bailara zeharkatzen duen oinezkoentzako eta txirrinduentzako bidea da, aisialdian lasaitzeko egokia. Antzinako trenbideak Arditurriko meatzetatik ateratzen zen materiala Pasaiako Badiara eramateko erabiltzen zuen ibilaldia da.
Arizmendienea Etxe Museoa
Etxe hau, 1759. urtean eraikita, XVIII eta XIX. mendeetako Gipuzkoako klase ahaltsuenen bizimoduaren eredu garbia da.
Azpikategoria
-
Errenteria
Errenteriako Hirigune Historikoa Oarsoaldeko zabalena da. Oiartzungo bailaran kokatuta dago, Gipuzkoako lurralde historikoaren ipar-ekialdean. Alfonso XI.ak Donostiako Forua jaso zuenean, 1320ean eratu zen. Fundazioaren dokumentuan "Villanueva de Oiarso" izena jarri zitzaion, baina azkar hasi zen "Rentería" izena erabiltzen, portuan izandako merkataritza-jardueraren ondorioz. Hirigune historikoaren morfologia argi eta garbi Erdi Arokoa da. Hala dira kaleak, partzelazioa eta etxadien egitura.
-
Lezo
Lezoko Hirigune Historikoak arte handia du. Plaza karratuaren ondoan dauden elementuei erreparatuz, balio arkitektoniko eta artistiko handiko gauzak aurkituko ditugu. Ezin daiteke alde batera utzi Gurutze Sainduaren irudi gotikoari egin behar zaion bisita. Kristo Sainduaren basilikan dago. Basilika eraikin erlijiosoa da. Hasieran ermita txikia besterik ez zen, baina XVI. mendearen amaieran ustezko mirariarengatik irudiarekiko debozioa Euskadin zehar hedatuz joan zen. Hortaz, ermita zaharra kokatzen zen tokian oraingo basilika errenazentista eraikitzen hasi zen. Irudiak berezitasun bat du: Europan bizarrik gabe hiru Kristo daude eta Lezokoa da horietako bat.
San Juan Batailatzailearen Parrokia ere bisita daiteke. Parrokiaren idatzizko lehenengo aipamena 1399. urtekoa da. Hirigune Historikoaren bestelako alderdi nabarmenak honako hauek lirateke: XVI. mendeko eraikinak, armarridun etxeak eta XVII. mendeko Udaletxea, besteak beste.
Hirigune zaharrak kontraste argia ageri du Jaizkibel mendiaren ondoan. Natura aprobetxatuz, ibilbide ugari egin daiteke. Hala, bi koloretako paisaiaz gozatu ahal izango dugu: batetik, mendien berdea, eta bestetik, Kantauri itsasoaren urdina. Egin daitekeen ibilbideetariko bat Lezon hasiko litzateke eta Jaizkibel mendia zeharkatuz, Hondarribiaraino iritsiko litzateke.
Gainera, Lezok balio handiko baserri ugari du, hala nola Olatzar, Borda, Minkura, Bordatxo, Darieta-zar "Daita", Miura, Iribarren, Gaintza, Apaiziartza, Itzua bekoa, San Juan Iturria, Itxue, Galardi, Arpire-enea, Maisu Cristobal-enea, Susana-enea, Sagu-enea, Jamot-enea, Mandasayania, Pikandia-enea, Paskual-enea, Kuartela, Mariya-enea, Txerrimuno, Zabala-etxea, Andreone.
-
Oiartzun
Oiartzungo Hirigune Historikoa oso zaharra da eta balio historiko handiko elementuak ditu. Besteak beste, honakook aurki ditzakegu: Erromesen Ospitalea, Lartaungo Done Eztebe Eliza eta Udaletxea. Lartaungo Done Eztebe Elizaren barruan XVII. mendeko erretaula dago, Juan de Huici maisuak egina, eta kultur ondasun deklaratua. Eusko Jaurlaritzak monumentuaren kategoria eman dio. Udaletxea, berriz, eraikin soila da. 1678. urtean eraiki zuten eta Gipuzkoako gainerako udaletxeei erreparatuz, salbuespena da, ez baitu estilo platereskoa.
Gainera, Oiartzunen janari tradizionala eta berriztatzailea dasta daiteke. Are gehiago, baserrietan euskal artisautzaren produktuak eros daitezke.
Oso kultur eskaintza zabala du, besteak beste, Soinuenea - Herri Musikaren Txokoa, Luberri-Ikasgune Geologikoa eta Arditurri Meatze Gunea.
-
Pasaia
Historikoki Pasaiako Badia San Pedroko eta Pasai Donibaneko hiriguneek bete dute, biek arrantzaleen hirigune ederrak osatzen dituztelarik. Pasai Antxo (badiaren erdian) eta Trintxerpe (San Pedroren alboan) barrutiak askoz beranduago eratu ziren, Pasaiako portuak garrantzia hartzen zuen heinean.
Bi Hirigune Historikoek (Pasai Donibanek eta Pasai San Pedrok) Donostiaren eta Hondarribiaren fundazioan dute jatorria. 1770ean Pasai Donibane Hondarribiatik bereizi zen eta azkenean bere udalerria osatu zuen. Pasai San Pedrok 1805era arte itxaron behar izan zuen hori bera lortzeko.
Pasai Antxo eta Trintxerpe, XIX. mendean eratu ziren. Sorburua trenbidea, "Nazional 1” errepidea eta portuaren arrantza-lanak izan zirelarik.
Gaur egun zama-porturik garrantzitsuena da herrialdean.
Ibilbidea Pasaiako hirigune historikoan zehar
Pasai Donibaneko eta Pasai San Pedroko hirigune historikoetan azpimarratzekoak dira jauregi-etxeak eta famili etxe garrantzitsuak. Eraikin guztiak 1800 baino lehenago eraiki ziren. Etxe gehienek zuzeneko kontaktua dute badiarekin.
