Jaizkibel mendiko dorreak

Jaizkibel mendiko dorreak dira XIX. mendean zehar inguru hartan bizi izan zen gerra jarduera-ren erakusgarri nagusiak. Sei dorre eraiki ziren Jaizkibel mendikatearen gailurreko lerro guztian zehar, eta horietatik bosten aztarnak ikus daitezke gaur egun. Dorre horietako hiru Lezoko uda-lerrian daude eta Monumentu Multzo gisa katalogatuta daude. Haietatik hegoaldera begiratuta Irun-Pasaia korridore guztia ikusten da, eta iparraldera begiratuta, berriz, Jaizkibel mendiaren hegalak, itsasalderako jaitsieran.

Azken Karlistaldian (1872-1876) eraikiak izan ziren, izan ere, tropa karlisten ekintza militarrek Irun mehatxatu bezain laster, bere Udalak hainbat defentsa lan eraikitzea eskatu zion Gober-nuari. 1873ko apirilaren 8ko Aginduaren bidez, Irungo defentsa-lanak egiteko baimena eman zen, betiere, ingeniari militarren kidegoaren jarraibideen arabera egin behar baziren.

Dorre guztien oina hexagonalada,aldeko 3,3 eta 3, 5 m arteko neurrikoa, Guadalupetik hurbile-nekoa izan ezik, zeinak baitu oin laukia. Bi solairu eta terraza bateko garaiera zuten guztiek. Gaur egun hare harrizko horma perimetralak bakarrik gordetzen dira, eta barne aldea erabat hutsik dute. Beheko soilairuan zirrikitu angelu zuzen batzuk zituzten, dorrearen barnealdea aireztatzeko eta behaketarako baliatzen zirenak.

Kanpoaldean oinarri bat zuten, dorrea bera baino zabalxeagoa, eta zorutiko garaiera zoruaren gorabeheren araberakoa zuena. Dorrerako sarbidea ez zegoen behe solairuan, lehenengoan baizik, eta hala behar izanez gero ken edo ezkuta zitekeen eskailera batetik igotzen zen berta-ra, sarbidea zailagoa izan zedin. Solairu horretan, bestalde, bizpahiru zirrikitu zeuden alde ba-koitzean. Terraza fatxadaren aldean apur bat aurreratua da, hiru hegal edo irtenunez eutsia poligonoaren alde bakoitzean eta beste batez erpin banatan. Hegal horietako bakoitzak zulo zirkular antzeko bana du, euri urak bertatik husteko.